Przegląd gospodarki Chin

Gospodarka Chińskiej Republiki Ludowej jest dynamiczną mieszaną socjalistyczną gospodarką rynkową, łączącą przedsiębiorstwa państwowe (SOE), wkład sektora prywatnego i otwartość na biznes zagraniczny. Jako druga co do wielkości gospodarka na świecie pod względem nominalnego PKB i największa pod względem parytetu siły nabywczej (PPP) od 2017 r., Chiny odpowiadały za 19% globalnej produkcji gospodarczej w ujęciu PPP w 2022 roku. Sektor prywatny napędza 60% PKB, 80% zatrudnienia w miastach i 90% nowych miejsc pracy.

Reformy gospodarcze zapoczątkowane w 1978 r. przyspieszyły wzrost, przy średnim rocznym wzroście PKB o 8,93% w latach 1979-2023. W 2023 r. PKB osiągnął CN¥126,06 bln ($17,89 bln), co odzwierciedla wzrost o 5,2% w porównaniu z rokiem poprzednim. Chiny są liderem globalnej innowacyjności, zajmując 11. miejsce na świecie w 2022 r., i dominują pod względem patentów, wyników badań i eksportu zaawansowanych technologii, z 2,43% PKB przeznaczonym na badania i rozwój.

Chiny mogą pochwalić się największą na świecie siecią kolei dużych prędkości (45 000 km), największą gospodarką produkcyjną i najwyższym wolumenem globalnego eksportu. Chiny koncentrują się na przemyśle zaawansowanych technologii, energii odnawialnej i usługach, a eksport stanowi obecnie 20% PKB. Chiny pozostają kluczowym graczem w handlu międzynarodowym, najszybciej rozwijającym się rynkiem konsumenckim i największym importerem towarów.

Pod względem finansowym Chiny są gospodarzem 142 największych firm na świecie, trzech największych giełd i drugich co do wielkości aktywów finansowych na świecie (o wartości $17,9 bln). Chiny posiadają również największe na świecie rezerwy walutowe o wartości $3,1 bln, która wzrasta do prawie $4 bln, jeśli uwzględnić państwowe banki komercyjne.

Wyzwania obejmują spowolnienie gospodarki w 2020 r. ze względu na starzenie się społeczeństwa, rosnące bezrobocie i kryzys na rynku nieruchomości. Pomimo tych problemów Chiny pozostają znaczącą siłą gospodarczą, z największą na świecie siłą roboczą, drugą co do wielkości liczbą miliarderów i klasą średnią przekraczającą 500 milionów. Publiczne wydatki socjalne wynoszą 10% PKB, z czego emerytury stanowią 5,2%.

Struktury chińskiej gospodarki

Chiński system gospodarczy jest określany jako socjalistyczna gospodarka rynkowa, łącząca inwestycje państwowe z mechanizmami rynkowymi. Kierując się pięcioletnimi planami, takimi jak trwający 14. plan (2021-2025), rząd nadaje priorytet wzrostowi opartemu na konsumpcji i samowystarczalności technologicznej, dążąc do przejścia z gospodarki o średnich dochodach do gospodarki o wysokich dochodach.

Sektor publiczny pozostaje kluczowy, z kontrolą państwa nad kluczowymi branżami, takimi jak infrastruktura, telekomunikacja i finanse. Jest to zgodne z długoterminowymi celami krajowymi, w tym osiągnięciem umiarkowanego dobrobytu do 2021 roku i staniem się nowoczesnym krajem socjalistycznym do 2049 roku. Wpływ rządu jest wywierany poprzez prawa własności publicznej, nadzór administracyjny i nadzór KPCh nad menedżerami wyższego szczebla.

Chiny wybiórczo interweniują na rynkach, szczególnie tam, gdzie ceny są wrażliwe społecznie lub politycznie, np. w bankowości komercyjnej. Nadzór ten pomaga ustabilizować gospodarkę i złagodzić zmienność rynku. Samorządy lokalne również odgrywają znaczącą rolę, oferując zachęty, takie jak ulgi podatkowe, w celu przyciągnięcia firm i napędzania wzrostu gospodarczego. Ten system scentralizowanego planowania w połączeniu z lokalnym podejmowaniem decyzji gospodarczych stanowi podstawę trwającej transformacji gospodarczej i odporności Chin.

Chińskie duże firmy

Przedsiębiorstwa państwowe (SOE) odgrywają kluczową rolę w chińskiej gospodarce, pełniąc funkcje zgodne z celami państwa. Generują przychody poprzez podatki i dywidendy, wspierają zatrudnienie w miastach, utrzymują niskie ceny podstawowych środków produkcji, kierują kapitał do strategicznych branż, pomagają w redystrybucji regionalnej i przyczyniają się do zarządzania kryzysowego podczas klęsk żywiołowych, niestabilności finansowej i niepokojów społecznych.

W Chinach znajduje się około 867 000 przedsiębiorstw o różnym stopniu własności państwowej, więcej niż w jakimkolwiek innym kraju. W 2019 r. przedsiębiorstwa państwowe odpowiadały za ponad 60% kapitalizacji rynkowej Chin i odpowiadały za 40% ich PKB, a pozostałe 60% generowały firmy prywatne. Przedsiębiorstwa państwowe dominują również w globalnym krajobrazie, a 91 z nich znajduje się na liście firm Fortune Global 500 2020.

Łączne aktywa chińskich przedsiębiorstw państwowych osiągnęły imponującą wartość $58,97 bln do 2015 r., co pokazuje ich znaczący wpływ na gospodarkę. Jednak firmy prywatne stanowią tylko 37% ze 100 największych spółek notowanych na giełdzie w Chinach w 2023 r., co podkreśla dominującą obecność przedsiębiorstw państwowych w krajowej hierarchii korporacyjnej. Ta podwójna struktura sektora państwowego i prywatnego stanowi podstawę unikalnego modelu gospodarczego Chin.

Problemy z danymi dotyczącymi chińskiej gospodarki

Toczy się debata na temat dokładności oficjalnych danych gospodarczych Chin. Niektórzy twierdzą, że oficjalne dane, zwłaszcza wzrost PKB, są zawyżone, podczas gdy inni twierdzą, że rzeczywisty wzrost gospodarczy Chin może być wyższy niż podawany. Krytycy sugerują, że w latach 2008-2016 chiński rząd mógł zawyżać wzrost PKB o 1,7% rocznie. W odpowiedzi niektórzy badacze, tacy jak ci z Rezerwy Federalnej, uważają, że oficjalne dane dotyczące chińskiego PKB są ogólnie wiarygodne, choć prawdopodobnie wygładzone. Alternatywne metody, takie jak indeks Li Keqiang, również wykorzystują dane dotyczące zużycia energii i transportu. Na poziomie lokalnym często pojawiają się obawy dotyczące manipulacji danymi, ponieważ lokalni urzędnicy są zmotywowani do zgłaszania wysokich danych ekonomicznych.

Sektor finansowy

Chiny mają największy na świecie sektor bankowy, którego łączne aktywa wynoszą około 45,8 biliona dolarów. Sektor finansowy jest w dużej mierze własnością państwa, a Ludowy Bank Chin (PBC) i Ministerstwo Finansów nadzorują gospodarkę. PBC zajmuje się emisją walut, wypłatami budżetowymi i nadzorem finansowym, a także zarządzaniem handlem zagranicznym. Inne znaczące banki to China Development Bank (CDB), Agricultural Bank of China (ABC), China Construction Bank (CCB) oraz Industrial and Commercial Bank of China (ICBC), które finansują różne sektory, od rolnictwa po infrastrukturę.

Chiny mają cztery z dziesięciu największych centrów finansowych na świecie i trzy największe giełdy papierów wartościowych pod względem kapitalizacji rynkowej, w tym giełdy w Szanghaju i Shenzhen. W 2020 r. łączna kapitalizacja rynkowa chińskich giełd przekroczyła $10 bln, przy znacznych inwestycjach zagranicznych.

Chińskie rynki finansowe rozwijają się, z bardziej rygorystycznymi przepisami dotyczącymi pierwszych ofert publicznych (IPO), wymagającymi dobrej kondycji finansowej i ładu korporacyjnego. Giełdy papierów wartościowych były początkowo zdominowane przez przedsiębiorstwa państwowe, ale z czasem zaczęły obejmować bardziej zróżnicowane spółki, odgrywając coraz ważniejszą rolę w gospodarce rynkowej.