Implikacje i możliwości reformy WPR

W raporcie CONCITO analizuje wdrażanie reformy Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) 2023-27 po pierwszym roku wdrażania, biorąc Danię jako studium przypadku. Nacisk kładziony jest na testowanie nowych elementów reformy, nowego modelu dystrybucji (NDM), ulepszonej zasady współzależności i systemów zazieleniania oraz ich wkładu w krajowe i unijne cele w zakresie klimatu, różnorodności biologicznej i środowiska.

Raport analizuje również rozwój gospodarczy duńskiego sektora rolnego w 2023 r. i przedstawia zalecenia dotyczące możliwych przyszłych polityk rolnych w UE. Celem niniejszego raportu jest ocena skuteczności najważniejszych działań proekologicznych w czasie zbliżonym do rzeczywistego. Programy rozwoju obszarów wiejskich nie zostały przeanalizowane. Wynika to z faktu, że oczekiwane efekty tych funduszy mają charakter długoterminowy i dlatego nie zostały jeszcze zrealizowane.

Wpływ nowych zielonych elementów

Główny wpływ pierwszego roku nowej WPR na klimat, różnorodność biologiczną i środowisko w Danii jest związany głównie z przydziałem gruntów. Pozytywnym aspektem jest to, że zwiększenie ilości gruntów przeznaczonych na nieprodukcyjne elementy krajobrazu rolniczego doprowadziło do niewielkiej redukcji emisji gazów cieplarnianych i wycieku azotu, a także zwiększyło wsparcie dla gatunków nierodzimych, takich jak biedronki, zięby, pająki i zające na gruntach rolnych. Jednakże, jak pokazuje niniejszy raport, istnieją poważne wady we Wspólnej Polityce Rolnej UE, a w szczególności w sposobie wdrażania duńskiego planu strategicznego WPR.

Jednym z głównych ustaleń jest to, że ulepszone warunki nie wprowadziły wielu nowych wymogów dla rolnictwa ekologicznego, a zatem przyniosły ograniczone dodatkowe korzyści. Co więcej, wprowadzenie jednego warunku, znanego również jako warunek dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska (GAEC) nr 8, który wymaga, aby 4% gruntów rolnych zostało odłogowanych jako "grunty nieproduktywne", okazało się nieco przeciwskuteczne. Wynika to z faktu, że na niektórych obszarach nieumyślnie zachęca on do wyrębu lasów na obszarach półnaturalnych.

W raporcie oszacowano następujące ekologiczne skutki programu:

• Wpływ na klimat w wysokości 13 milionów ton CO e, co odpowiada 1% redukcji całkowitej emisji gazów cieplarnianych z duńskiego sektora rolnego.
• Redukcja wypłukiwania azotu (N) do środowiska wodnego o 1 135-1 848 ton. Odpowiada to 2-3% całkowitego N wymywanego z lądu do morza w Danii i 9-14% celu 13 000 ton N do 2027 r. określonego w Ramowej Dyrektywie Wodnej.
• Konieczne są krótkoterminowe działania na rzecz różnorodności biologicznej, które mogą mieć zarówno negatywny, jak i pozytywny wpływ na organizmy w krajobrazie rolniczym: unijna strategia na rzecz różnorodności biologicznej ma na celu zwiększenie różnorodności krajobrazów na gruntach rolnych UE o co najmniej % do 2030 roku.

Ogólny wpływ na środowisko jest zatem niewielki, a niektóre środki środowiskowe konkurują ze sobą.

Uproszczenie wspólnej polityki rolnej

Po 2025 r. Wspólna Polityka Rolna przejdzie kolejną serię zmian w następstwie niespodziewanej propozycji Komisji Europejskiej dotyczącej zwiększenia "elastyczności". Propozycja ta, między innymi, znacznie zmniejszyłaby wymogi GAEC 8, aby sprostać obawom i żądaniom rolników po protestach w latach 2023-24. Przykład Danii pokazuje jednak, że wprowadzenie bardziej rygorystycznych wymogów w GAEC 8 może zbiec się w czasie ze zmianami w gospodarce rolnej, budząc wątpliwości, czy bardziej rygorystyczne wymogi w GAEC 8 powinny zostać anulowane.

Ograniczony wpływ wdrożenia duńskiej WPR

Wdrożenie nowej WPR w Danii ujawniło niedociągnięcia w zakresie zapewnienia skutecznych instrumentów zapewniających dodatkowe korzyści dla środowiska, wyznaczania wymiernych celów i stosowania odpowiednich przepisów. Nowy model realizacji (NDM) określa minimalne ambicje na poziomie UE poprzez warunkowość, ale nie przyniosło to znaczących dodatkowych korzyści dla środowiska w Danii.

Wszystkie programy środowiskowe w Danii są obecnie opracowywane jako programy roczne. Jednak większość celów w tych programach wymaga trwałych zmian w praktykach rolniczych i użytkowaniu gruntów. W związku z tym mało prawdopodobne jest, aby podejście roczne znacząco przyczyniło się do długoterminowych korzyści dla środowiska i nie pomoże rolnikom w dokonywaniu długoterminowych inwestycji w bardziej zrównoważone systemy produkcji.

Potrzeba nowych i innowacyjnych rozwiązań

W niniejszym raporcie podkreślono, że w samej WPR występują utrzymujące się problemy strukturalne. Na przykład brak celów środowiskowych, złożoność wdrażania, obecność sprzecznych interesów i sprzecznych celów dodatkowo zmniejszają skuteczność polityki. Polityka UE wobec sektora rolnego, zarówno w ramach WPR, jak i poza nią, wymaga zatem innowacyjnych rozwiązań.

Aby sprostać licznym wyzwaniom stojącym przed sektorem rolnym, potrzebna jest bardziej kompleksowa i skuteczna polityka rolna UE. Proponowany pakiet może obejmować znaczące reformy WPR, takie jak stopniowe wycofywanie płatności bezpośrednich, wprowadzenie systemu handlu uprawnieniami do emisji w rolnictwie (AgETS) oraz utworzenie nowego funduszu na rzecz zrównoważonego użytkowania gruntów i sprawiedliwej transformacji. Kluczowe jest, aby zmiany te były wdrażane jednocześnie i w sposób skoordynowany, aby uniknąć sprzecznych sygnałów politycznych, takich jak ustalanie cen emisji gazów cieplarnianych i subsydiowanie intensywnego rolnictwa.