Europejska polityka przemysłowa: Przełomowe strategie

Polityka przemysłowa ma charakter międzysektorowy, a jej celem jest stworzenie warunków ramowych sprzyjających konkurencyjności przemysłu. Jest dobrze zintegrowana z innymi politykami UE, takimi jak handel, rynek wewnętrzny, badania i innowacje, zatrudnienie, środowisko, obrona i zdrowie. Polityka przemysłowa Unii ma na celu:

• przyspieszenie dostosowania przemysłu do zmian strukturalnych;
• promowanie środowiska sprzyjającego inicjatywom i rozwojowi przedsiębiorstw w całej Unii, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw;
• promowanie środowiska sprzyjającego współpracy między przedsiębiorstwami;
• promowanie lepszego wykorzystania potencjału przemysłowego polityki innowacji, badań i rozwoju technologicznego.

Instrumenty unijnej polityki przemysłowej mają na celu stworzenie przedsiębiorcom i przedsiębiorstwom warunków ramowych do podejmowania inicjatywy, realizacji pomysłów i wykorzystywania szans. Polityka przemysłowa powinna jednak uwzględniać specyficzne potrzeby i cechy różnych sektorów. Coroczne sprawozdania na temat konkurencyjności jednolitego rynku europejskiego analizują mocne i słabe strony gospodarki Unii w ogóle, a w szczególności jej przemysłu, i mogą stymulować inicjatywy polityczne na poziomie międzysektorowym lub sektorowym.

Zintegrowana polityka przemysłowa

Podczas gdy w latach 80-tych i 90-tych instytucje unijne koncentrowały się głównie na tworzeniu jednolitego rynku, wraz z utworzeniem unii gospodarczej i walutowej oraz rozszerzeniem Unii nacisk został przeniesiony na politykę przemysłową. W październiku 2005 r. w komunikacie Komisji zatytułowanym "Realizacja wspólnotowego programu lizbońskiego: ramy polityczne dla wzmocnienia przemysłu UE - w kierunku bardziej zintegrowanego podejścia do polityki przemysłowej" po raz pierwszy sformułowano zintegrowane podejście do polityki przemysłowej w oparciu o konkretny program prac obejmujący inicjatywy międzysektorowe i sektorowe. W kolejnych latach główne przyjęte środki koncentrowały się na zrównoważonej konsumpcji i produkcji, ułatwianiu dostępu do kluczowych surowców nieenergetycznych i promowaniu wykorzystania kluczowych technologii wspomagających w swoich politykach.

Nowa strategia przemysłowa

W 2010 r. strategia lizbońska została zastąpiona strategią Europa 2020, której celem był inteligentny, zrównoważony i sprzyjający włączeniu społecznemu wzrost gospodarczy. Strategia obejmowała siedem inicjatyw przewodnich, z których cztery promowały konkurencyjność przemysłu: "Unia innowacji", "Europejska agenda cyfrowa", "Zintegrowana polityka przemysłowa w erze globalizacji" i "Nowe umiejętności w nowych miejscach pracy". Przyjęta w 2011 r. "Polityka przemysłowa: wzmocnienie konkurencyjności" wzywała do reform strukturalnych i spójnych polityk w celu zwiększenia konkurencyjności gospodarczej i przemysłowej Unii.

W 2012 r. Komisja opublikowała dokument "Wzmocnienie przemysłu europejskiego na rzecz wzrostu i ożywienia gospodarczego". Celem było wsparcie inwestycji w innowacje poprzez skupienie się na sześciu priorytetowych obszarach: zaawansowanych technologiach produkcyjnych, kluczowych technologiach, bioproduktach, zrównoważonej polityce przemysłowej, czystym transporcie i inteligentnych sieciach. W styczniu 2014 r. Komisja przyjęła dokument "Na rzecz europejskiego renesansu przemysłowego", aby odwrócić tendencję spadkową w przemyśle i osiągnąć cel 20 procent PKB pochodzącego z produkcji do 2020 roku. W 2016 r. polityka ta została uzupełniona dokumentem "Cyfryzacja europejskiego przemysłu" dotyczącym transformacji cyfrowej, finansowania, standaryzacji ICT, dużych zbiorów danych i umiejętności. W 2016 r. uruchomiono również inicjatywę na rzecz start-upów i rozwijających się przedsiębiorstw.

Branże ICT, stalowa, cementowa, tekstylna i chemiczna zostały uwzględnione w harmonogramie kluczowych działań określonych w Europejskim Zielonym Pakcie na rzecz czystej gospodarki o obiegu zamkniętym z 2019 r. W programie prac na 2020 r. Komisja podkreśliła wzmocnienie pozycji cyfrowej Unii poprzez strategię w zakresie danych i białą księgę w sprawie sztucznej inteligencji. Nowy model przemysłowy dla Europy został przedstawiony w marcu 2020 r., aby pomóc europejskiemu przemysłowi w przejściu na neutralność klimatyczną i przywództwo cyfrowe. Pandemia COVID-19 miała znaczący wpływ na przemysł UE. W odpowiedzi na pandemię Parlament Europejski przyjął rezolucję w sprawie skoordynowanych działań UE w celu zwalczania COVID-19 i jego skutków.

W listopadzie 2020 r. posłowie wezwali Komisję do przeglądu strategii przemysłowej. W maju 2021 r. Komisja zaktualizowała europejską strategię przemysłową, koncentrując się na zrównoważonym rozwoju jednolitego rynku, zależności UE w kluczowych obszarach strategicznych, wsparciu dla MŚP i start-upów oraz przyspieszeniu transformacji ekologicznej i cyfrowej. We wrześniu 2020 r. przyjęto plan działania dotyczący kluczowych surowców. W lutym 2021 r. Komisja przedstawiła plan działania w sprawie synergii między przemysłem cywilnym, obronnym i kosmicznym w celu wzmocnienia przewagi technologicznej Europy. W dniu 10 marca 2023 r. przedstawiono wspólny komunikat w sprawie unijnej strategii kosmicznej na rzecz bezpieczeństwa i obrony w celu ochrony zasobów kosmicznych oraz wzmocnienia strategicznej pozycji i autonomii Unii.

Zero emisji netto

W dniu 1 lutego 2023 r. Komisja przedstawiła nowy plan przemysłowy Zielonego Ładu dla ery zerowych emisji netto, określający europejskie podejście do stymulowania unijnego przemysłu zerowych emisji netto poprzez środki mające na celu poprawę jego konkurencyjności. Środki te obejmują trzy wnioski ustawodawcze przedstawione przez Komisję 14 marca 2023 r.:

• Ustawa z dnia 16 marca 2023 r. o przemyśle zeroemisyjnym, która ma na celu uproszczenie ram regulacyjnych produkcji kluczowych technologii, określenie celów UE w zakresie zdolności przemysłowych na 2030 r., uproszczenie procesów udzielania zezwoleń, ułatwienie opracowywania europejskich norm dotyczących kluczowych technologii oraz zachęcenie organów publicznych do pozyskiwania większej liczby czystych technologii w drodze zamówień publicznych;
• Ustawa z dnia 16 marca 2023 r. o kluczowych surowcach, mająca na celu poprawę bezpieczeństwa dostaw surowców potrzebnych do wsparcia przejścia na zerową emisję netto;
• Reforma systemu rynku energii elektrycznej w celu zwiększenia odporności rynku, zmniejszenia wpływu cen gazu na rachunki za energię elektryczną i wsparcia transformacji energetycznej.

Podejście do ery zerowych emisji netto obejmuje również środki mające na celu ułatwienie i uproszczenie procesu dostępu do finansowania publicznego i prywatnego na szczeblu krajowym lub unijnym. Obejmuje również środki mające na celu rozwój wysoko wykwalifikowanej siły roboczej oraz środki związane z globalną współpracą i handlem międzynarodowym.

Wsparcie Unii

Polityka przemysłowa Unii obejmuje obecnie wiele strategii, programów i inicjatyw obejmujących szeroki zakres sektorów. Przykładami inicjatyw z pulą środków budżetowych są: polityka spójności, program "Horyzont Europa" (2021-2027), instrument "Łącząc Europę" oraz unijny program na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw i MŚP. Ponadto plan inwestycyjny dla Europy i Europejski Fundusz na rzecz Inwestycji Strategicznych mają na celu zmobilizowanie co najmniej 500 mld euro inwestycji prywatnych i publicznych do 2020 r. MŚP i innowacje są stałymi priorytetami w tych programach i inicjatywach.

Pierwsza europejska strategia przemysłu obronnego została przedstawiona 5 marca 2024 r. w celu zwiększenia wydatków na obronność, usprawnienia wspólnych zamówień, zapewnienia przewidywalności dla przemysłu obronnego i poprawy interoperacyjności europejskich sił zbrojnych. Wniosek dotyczący rozporządzenia ustanawiającego Europejski Program Przemysłu Obronnego ma na celu uruchomienie 1,5 mld euro z budżetu Unii w latach 2025-2027. Fundusze te przyczynią się do poprawy konkurencyjności unijnej bazy technologicznej i przemysłowej w dziedzinie obronności.

Rola Parlamentu Europejskiego

Zmiany wprowadzone przez Traktat z Maastricht do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską po raz pierwszy odniosły się do kwestii polityki przemysłowej. Osiągnięcie to można przypisać inicjatywom Parlamentu Europejskiego, który pomógł stymulować reorganizację sektora stalowego i wezwał do bardziej dynamicznej polityki przemysłowej. Od tego czasu Parlament przyjął wiele rezolucji, które jeszcze bardziej wzmocniły politykę przemysłową Unii.

Wnioski

Polityka przemysłowa Unii Europejskiej przeszła znaczącą ewolucję, odzwierciedlając zmieniające się potrzeby i priorytety gospodarki. Koncentrując się na konkurencyjności, zrównoważonym rozwoju i cyfryzacji, obecna strategia przemysłowa UE ma na celu zapewnienie, by europejski przemysł prosperował i był liderem w erze zerowej emisji netto i transformacji cyfrowej. Przyjmując rezolucje i przedstawiając wnioski, Parlament Europejski nadal przyczynia się do rozwoju i wzmocnienia bazy przemysłowej UE, zapewniając dobrobyt i konkurencyjność europejskiego przemysłu na arenie międzynarodowej.