Polityka przemysłowa: Działania Unii Europejskiej

Sektor przemysłowy, który obecnie odpowiada za prawie jedną czwartą europejskiego PKB, stoi w obliczu rosnącej globalnej konkurencji. Unia Europejska stara się stymulować jego rozwój poprzez finansowanie projektów i ustanawianie szeregu regulacji. UE jest obecnie trzecią największą potęgą przemysłową na świecie, za Chinami i USA.

Kontynent jest domem dla wielu dużych firm, szczególnie w sektorze motoryzacyjnym, transportowym, obronnym, chemicznym/farmaceutycznym i rolno-spożywczym. Jednak w porównaniu z sektorem usług, znaczenie przemysłu stopniowo spada. W latach 2000-2020 udział przemysłu w PKB UE spadł z 25,5 do 22,2% (wliczając w to sektor budowlany). Przemysł jest również największym pracodawcą w kilku krajach Europy Wschodniej, ale w skali europejskiej stanowi obecnie mniej niż 22% miejsc pracy.

Rola Unii Europejskiej

Polityka przemysłowa leży zasadniczo w gestii państw członkowskich UE. Jednak od lat 50. XX wieku UE ograniczyła praktykę interwencji państwa w ramach jednolitego rynku, aby zachęcić do konkurencji między państwami. Na mocy traktatu z Maastricht z 1992 r. polityka przemysłowa stała się kompetencją pomocniczą UE. Oznacza to, że UE może interweniować „w celu wspierania, koordynowania lub uzupełniania działań podejmowanych przez państwa członkowskie”.

Od tego czasu europejska polityka przemysłowa ma na celu stworzenie środowiska sprzyjającego konkurencyjności przedsiębiorstw w tym sektorze. Jej cele, określone w art. 173 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, są następujące:

• Przyspieszenie dostosowania przemysłu do zmian strukturalnych;
• Promowanie środowiska sprzyjającego inicjatywie i rozwojowi przedsiębiorstw w Unii, zwłaszcza małych i średnich przedsiębiorstw;
• Stworzenie korzystnych warunków dla współpracy między przedsiębiorstwami;
• Zachęcanie do lepszego wykorzystania potencjału przemysłowego dla polityki innowacji, badań i rozwoju technologicznego.

Polityki i środki horyzontalne

Ponieważ uprawnienia Unii w tym obszarze są ograniczone, jej polityka przemysłowa jest zasadniczo horyzontalna: ma na celu poprawę ogólnej sytuacji gospodarczej w sektorze. Wśród ogólnych celów określonych w 2010 r. (strategia Europa 2020), UE postawiła sobie za zadanie „ścisłą współpracę z zainteresowanymi stronami” i „stworzenie ram sprzyjających powstaniu nowoczesnej polityki przemysłowej”.

Podjęte działania obejmują:

• Uproszczenie formalności administracyjnych dla MŚP;
• Określenie wspólnych zasad eksportu przemysłu obronnego;
• Kilka planów poprawy efektywności energetycznej budynków;
• program „gospodarki o obiegu zamkniętym” mający na celu recykling i wydłużenie cyklu życia produktów.

Nowa europejska strategia przemysłowa

W marcu 2020 r. zaproponowano nową strategię przemysłową, mającą na celu finansowanie „sojuszy” przemysłowych w celu zwiększenia konkurencyjności Europy w obszarach od czystego wodoru po satelity. Podkreślono w niej również potrzebę ochrony europejskiej własności intelektualnej w celu zapewnienia równych szans na całym świecie.

W maju 2021 r. dodano nowe cele w odpowiedzi na pandemię Covid-19. Podkreślono trzy kluczowe obszary:

1. Wzmocnienie odporności jednolitego rynku, zwłaszcza w czasach kryzysu;
2. Zmniejszenie zależności Europy w strategicznych obszarach, takich jak surowce i zaawansowane technologie;
3. Rozwijanie sojuszy przemysłowych w celu zwiększenia autonomii Europy w kluczowych sektorach.

Regulacja konkurencji zewnętrznej

Rozwijając swój przemysł, UE stara się również lepiej chronić go przed międzynarodową konkurencją. Dysponuje narzędziami ochrony handlu: przepisami antydumpingowymi, środkami antysubsydyjnymi i środkami ochronnymi. W 2020 r. wprowadzono mechanizm filtrowania bezpośrednich inwestycji zagranicznych w celu ochrony strategicznych interesów Unii.

W 2021 r. Komisja przyjęła wniosek w sprawie uregulowania subsydiów zagranicznych zakłócających jednolity rynek. Trwają negocjacje w sprawie wprowadzenia mechanizmu korekty emisji dwutlenku węgla na granicach, mającego na celu podniesienie cen produktów z krajów, które nie przestrzegają tych samych przepisów środowiskowych co Europejczycy.

Wsparcie finansowe dla przemysłu

UE pomaga również finansować projekty przemysłowe w ramach polityki spójności i innych programów. W latach 2014-2020 przeznaczono 65 mld euro wyłącznie dla MŚP, zwłaszcza w sektorze przemysłowym. Program „Horyzont Europa” jest finansowany w wysokości 95,5 mld euro w latach 2021-2027. Plan inwestycyjny dla Europy został przyjęty w 2015 r., a jego następca, plan odbudowy Next Generation EU o wartości 750 mld euro, ma na celu zapewnienie wyjścia Europy z recesji.

Wsparcie dla UE i poszczególnych państw członkowskich jest jednak ściśle regulowane. Polityka konkurencji ogranicza pole manewru rządów w zakresie polityki przemysłowej, co stanowi pewne wyzwanie.

Wnioski

Europejski przemysł potrzebuje silniejszego wsparcia dla start-upów i innowacji w celu poprawy konkurencyjności. Wprowadzenie nowych technologii i poprawa warunków finansowania odgrywają kluczową rolę w tym procesie. Środki te pomogą wzmocnić rozwój gospodarczy i dostosować się do globalnych zmian.