CRMA: UE zachęca do wydobycia surowców

Na początku maja 2024 r. weszła w życie unijna ustawa o surowcach krytycznych (CRMA). Próbując zdywersyfikować dostawy surowców strategicznych, CRMA określa poziomy odniesienia dla krajowych zdolności produkcyjnych tych materiałów. Zgodnie z rozporządzeniem, krajowe zdolności wydobywcze UE muszą być zdolne do wydobycia rud, minerałów lub koncentratów potrzebnych do wyprodukowania co najmniej 10 procent rocznej konsumpcji surowców strategicznych, "o ile pozwalają na to rezerwy Unii". Rozporządzenie stanowi również, że krajowe zdolności przetwórcze, w tym wszystkie pośrednie etapy przetwarzania, muszą być w stanie wyprodukować co najmniej 40 procent rocznej konsumpcji surowców strategicznych w UE. Ponadto rozporządzenie stanowi, że zdolności przetwórcze UE, w tym wszystkie pośrednie etapy przetwarzania, muszą być w stanie wyprodukować co najmniej 25 procent rocznej konsumpcji krajowej.

Co ważne, CRMA stanowi również, że do 2030 r. nie więcej niż 65% rocznej konsumpcji każdego surowca strategicznego w UE na dowolnym etapie przetwarzania może pochodzić z jednego państwa trzeciego. Należy zauważyć, że powyższe cele nie są prawnie wiążące, co oznacza, że państwa członkowskie nie mogą zostać pozwane za ich niespełnienie. Surowce strategiczne obejmują aluminium, kobalt, miedź, gal, lit, grafit, nikiel, krzem metaliczny i pierwiastki ziem rzadkich do produkcji magnesów. Kluczowe znaczenie ma również ułatwienie procesu wydawania pozwoleń. Zgodnie z CRMA, projekty wydobywcze otrzymają zezwolenia w ciągu maksymalnie 27 miesięcy, podczas gdy projekty recyklingu i unieszkodliwiania otrzymają zezwolenia w ciągu 15 miesięcy.

Wejście w życie CRMA następuje w niestabilnym kontekście geopolitycznym. Po zatwierdzeniu CRMA w głosowaniu plenarnym w grudniu 2023 r. Parlament Europejski zauważył w oświadczeniu, że w następstwie wojny Rosji z Ukrainą i coraz bardziej agresywnej polityki handlowej i przemysłowej Chin, kobalt, lit i inne surowce stały się również czynnikiem geopolitycznym. Surowce krytyczne są w większości pozyskiwane spoza UE, a w przypadku niektórych z nich UE jest zależna tylko od jednego kraju. Według Komisji Europejskiej Chiny dostarczają UE 100% ciężkich metali ziem rzadkich, Turcja 98% boru, a RPA 71% platyny.

Komisja planuje sporządzić listę strategicznych projektów, które w znaczący sposób przyczyniają się do bezpieczeństwa dostaw do grudnia 2024 roku. Zgodnie z planami projekty te otrzymają szybszą autoryzację i łatwiejszy dostęp do finansowania. Jak zauważyli niektórzy politycy UE, dostęp do finansowania projektów wydobywczych pozostaje trudny. Grecka eurodeputowana Anne-Michelle Asimakopoulou nazwała CRMA "ważnym pierwszym krokiem", ale dodała, że sektor prywatny potrzebuje więcej zachęt do inwestowania. Kerstin Jorna, dyrektor generalna Komisji Europejskiej ds. rynku wewnętrznego, przemysłu, przedsiębiorczości oraz małych i średnich przedsiębiorstw, podkreśliła to, co nazwała "wielką manipulacją" na obecnym rynku niklu.

NZIA, ściśle powiązana z CRMA, została zatwierdzona przez Parlament Europejski na posiedzeniu plenarnym w kwietniu 2024 roku. Ma ona zostać formalnie zatwierdzona przez Radę Unii Europejskiej latem 2024 roku. NZIA wyznacza cel dla Europy, jakim jest wyprodukowanie 40 procent rocznego zapotrzebowania na energię przy użyciu technologii typu greenfield do 2030 r., w oparciu o krajowe plany w zakresie energii i klimatu (NECP), oraz przechwycenie 15 procent wartości tych technologii na rynku globalnym. Podobnie jak w przypadku CEC, cele te nie są wiążące dla państw członkowskich.

Technologie, o które można się ubiegać, obejmują systemy energii odnawialnej, takie jak energia słoneczna, wodór, lądowa i morska energia wiatrowa oraz magazynowanie energii. Obejmują one również wychwytywanie dwutlenku węgla i energię jądrową. Jeśli chodzi konkretnie o energię słoneczną, NZIA wyznaczyła cel osiągnięcia co najmniej 30 GW mocy operacyjnej w całym łańcuchu wartości PV do 2030 r., zgodnie z celami wyznaczonymi przez European Solar PV Industry Alliance. Według Komisji Europejskiej obecnie 97% paneli słonecznych importowanych do UE pochodzi z Chin. Państwa członkowskie UE muszą również opracować krajowe programy wspierające masowe wdrażanie paneli słonecznych na dachach, zgodnie z rozporządzeniem NZIA.

Brak finansowania

Jeśli chodzi o finansowanie, NZIA stwierdziła, że kilka unijnych programów finansowania - takich jak mechanizm odbudowy i zrównoważonego rozwoju, InvestEU, programy polityki spójności i Fundusz Innowacji - jest dostępnych do finansowania inwestycji w projekty produkcji o zerowej wartości netto. Fundusz Innowacji przeznaczył już 400 milionów euro (434,8 miliona dolarów) w ciągu dwóch lat na wsparcie nowych inwestycji w projekty produkcji energii słonecznej. Na przykład w styczniu 2024 r. fabryka ogniw i modułów heterozłączowych "3Sun" firmy Enel Green Power otrzymała pakiet finansowy w wysokości 560 mln euro na wsparcie rozbudowy mocy produkcyjnych. Zlokalizowany w Katanii (Sycylia) zakład 3Sun, który obecnie ma roczną zdolność produkcyjną około 200 MW, zostanie rozbudowany do 3 GW do końca 2024 roku, co czyni go największą fabryką energii słonecznej w Europie.

Finansowanie było możliwe dzięki wsparciu konsorcjum włoskich banków, których zobowiązania są wspierane przez włoską agencję kredytów eksportowych SACE, a także bezpośredniemu finansowaniu z Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) w ramach programu InvestEU. Kwota kredytu EBI wynosi 47,5 mln euro. Finansowanie EBI obejmuje jednak również pożyczki przejściowe dla pożyczkodawców komercyjnych w wysokości 118 mln EUR, które mogą wzrosnąć do 342 mln EUR do 2024 r., zwiększając całkowite wsparcie EBI dla 3Sun do 389,5 mln EUR.

Dotychczas zapewnione finansowanie jest jednak kroplą w morzu w porównaniu z ogromnymi inwestycjami wymaganymi do zwiększenia skali wydobycia i produkcji zielonych technologii w Europie. W związku z tym obserwatorzy branży zwracają uwagę, że NZIA i CRMA nie są odpowiedzią na amerykańską ustawę o redukcji inflacji (IRA), która oferuje między innymi zachęty podatkowe. "NZIA jest mniej skuteczna niż IRA, ponieważ UE nie może wykorzystywać opodatkowania jako narzędzia zwrotu kosztów, a UE w pewnym stopniu polega na dotacjach dla przemysłu ekologicznego zapewnianych przez kraje z ich własnych budżetów" - mówi Louise van Schaik, kierownik działu i starszy badacz w Instytucie Clingendael w Hadze.

Cele CRMA i NZIA są jednak uważane za ambitne i nie będą łatwe do osiągnięcia. "W przypadku surowców krytycznych otwarcie kopalni w Europie pozostanie trudne, ponieważ nie jest popularne wśród wyborców, a w momencie, gdy przemysł UE przenosi się za granicę, istnieje ryzyko oskarżenia o neoimperializm lub kolonializm klimatyczny, oprócz faktu, że sektor prywatny nie ma doświadczenia w wydobyciu i przetwarzaniu" - mówi Van Schaik. "Ale partnerstwa z Kazachstanem, Kanadą, Chile i innymi krajami to dobry początek".

Przełamywanie polityki UE

Niektóre z polityk UE, które zostały niedawno przyjęte (lub wkrótce zostaną przyjęte), mogą mieć wpływ na rozwój energii słonecznej w Europie. Ustawa o surowcach krytycznych wyznacza cele w zakresie krajowego pozyskiwania surowców i czystych technologii oraz otwiera drzwi do przyspieszenia zatwierdzania projektów. Polityka projektowania rynku energii elektrycznej ma na celu rozwój rynku umów zakupu energii (PPA) i dwustronnych kontraktów różnicowych (CfD). Plan zakłada zmniejszenie roli gazu jako paliwa decydującego o cenie. Rozporządzenie w sprawie rynków wewnętrznych gazów odnawialnych i naturalnych oraz wodoru określa zasady dla rynku wodoru i ustanawia Europejską Sieć Operatorów Sieci Wodorowych (ENNOH) jako niezależnego operatora sieci przesyłowej w celu koordynacji planowania, rozwoju i eksploatacji infrastruktury wodorowej w UE.

Unijna reforma rynku emisji dwutlenku węgla/mechanizm dostosowania granicznego emisji dwutlenku węgla (CBAM) obejmuje stopniowe wycofywanie bezpłatnych uprawnień dla przemysłu ciężkiego i ograniczenie podaży uprawnień na rynkach. Oczekuje się, że doprowadzi to do wyższych cen emisji dwutlenku węgla w UE, co będzie sprzyjać energii odnawialnej, w tym słonecznej. Według CBAM, importerzy cementu, żelaza i stali, aluminium, nawozów, energii elektrycznej i produktów wodorowych z krajów spoza UE będą podlegać cenom emisji dwutlenku węgla podobnym do tych w EU ETS. Dyrektywa w sprawie odnawialnych źródeł energii (zmieniona): Podnosi cel udziału energii odnawialnej w końcowym zużyciu energii w UE do 42,5% do 2030 r. (z 32% poprzednio), z orientacyjnym dodatkiem 2,5%, aby osiągnąć 45%. Obejmuje również środki mające na celu przyspieszenie autoryzacji projektów dotyczących energii odnawialnej.